استراتژی های مدیریت مصرف برق خانگی در ایران و جهان

رضا رحیمی – کارشناس برق، الگوی مصرف برق در ایران در ماه های غیر گرم سال برای کل کشور 200 کیلووات ساعت در ماه و در فصل گرم سال بر اساس مناطق جغرافیایی 300 کیلووات ساعت است. در مناطق عادی 450 کیلووات ساعت در اقلیم چهارم، 600 کیلووات ساعت در اقلیم سوم، 1500 کیلووات ساعت در اقلیم دوم و 2500 کیلووات ساعت در اقلیم اول متغیر است. اگرچه مصرف برق مشترکان مشمول تعرفه یارانه ای (حدود 150 تومان در هر کیلووات ساعت) است و با هزینه واقعی انرژی از جمله سوخت نیروگاه ها (بیش از 3 هزار تومان در هر کیلووات ساعت) بسیار فاصله دارد، اما مشتریانی که برق مصرف می کنند. بیش از الگوی مصرف منطقه ای که در آن زندگی می کنند مشمول تعرفه های فزاینده است.

راهکارهای مدیریت مصرف برق خانگی در ایران و جهان

در عین حال اگر مشترکان خانگی مصرف برق خود را نسبت به الگو و مصرف سال قبل کاهش دهند، نه تنها مشمول 20 برابر پاداش مصرف خوب می شوند، بلکه می توانند در قرعه کشی جوایز صرفه جویی انرژی فوق العاده شرکت کنند. تصریح کرد: اصلاح نظام افزایش تدریجی تعرفه برق خانوارها و لغو یارانه مشترکان پرمصرف در بند «ی» تبصره 8 قانون بودجه سال 1400 بند «ک» تبصره 15 قانون بودجه سال 1401. بند «ل» از تبصره 15 قانون بودجه سال 1402 و همچنین ماده 6 قانون رفع موانع توسعه صنعت برق تصریح شده است. بر اساس ماده 6 قانون رفع موانع توسعه صنعت برق، اختصاص یارانه برای مصارف بالاتر از مدل ممنوع است و تعریف برق برای مصرف کنندگان خانگی که مصرفی بالاتر از مدل مصوب دارند، مقدار مصرف کمتر از مدل، مازاد مدل تا یک و نیم برابر، و مازاد مدل تا دو و نیم برابر، و مقدار مصرف بیش از دو و نیم برابر را محاسبه کنید. و آن را به ترتیب با ضرایب نیم، یک و نیم، دو و نیم برابر و پنج برابر هزینه تامین برق (بدون هزینه سوخت) دریافت کنند.

در روش جدید تعیین تعرفه‌ها که طی دو سال و نیم گذشته وارد فاز اجرایی شد، ضمن کاهش مصرف برق برای بخش داخلی و افزایش امکان تامین برق بخش‌های تولیدی، این تعرفه‌ها نه تنها به گونه‌ای طراحی شدند که با هم سازگاری داشته باشند. با شرایط آب و هوایی مناطق مختلف، اما برای جلوگیری از هرگونه فشار اقتصادی بر نقاط ضعیف، آزمایش شدند. این اقدامی است که طی دو سال گذشته توانسته نقش موثری در کاهش میزان مصرف برق مصرف‌کنندگان داخلی داشته باشد، در حالی که در فصل گرم سال 1401 میزان مصرف برق در بخش خانگی این ایالت به 48 تراوات ساعت رسیده است. این میزان در فصل گرم سال گذشته تحت تاثیر مدیریت مصرف قرار گرفت.

علیرغم تلاش های صورت گرفته در ایران برای تعریف الگوی متفاوت مصرف برق با توجه به مناطق مختلف جغرافیایی و با اعمال برق یارانه ای تحت الگو، همچنین برای مصرف بالاتر از الگو، هزینه برق به صورت درجه بندی شده محاسبه و دریافت می شود. بر اساس هزینه تامین، اما در بسیاری از کشورها الگوهای محاسباتی دیگر عمدتاً با توجه به میزان برق مصرفی و تعرفه آن محاسبه و در نظر گرفته می شود. برای مثال، در آلمان، استراتژی «قیمت‌گذاری اوج بحرانی» برای مدیریت و کاهش مصرف برق در بخش خانگی استفاده می‌شود. بر اساس این استراتژی، تعرفه برق در آلمان از 2 یورو به ازای هر مگاوات ساعت برق که در روزهای کم بار لحاظ می شود تا 107 یورو در هر مگاوات ساعت در ساعات اوج مصرف متغیر است.

در پرتغال نیز همین استراتژی برای مدیریت مصرف برق وجود دارد و در حالی که در ساعات کم بار قیمت برق به ازای هر مگاوات ساعت 3 یورو محاسبه می شود، در ساعات اوج مصرف این رقم به 73 یورو در هر مگاوات ساعت می رسد. البته در ایتالیا این استراتژی با کف قیمت نسبتاً بالاتر تکرار می شود و در این کشور در حالی که قیمت برق در هر مگاوات ساعت در خارج از ساعات اوج مصرف ۶۷ یورو است، در ساعات اوج مصرف به ۱۱۸ یورو می رسد. تعریف و اعمال این تعرفه ها در کشورهای اروپایی و بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا برای مشترکان عادی و کم مصرف است، در حالی که در ایران همانطور که قبلاً اشاره کردیم، تعرفه برق برای مشترکین در چارچوب قوانین بسیار پایین است. مدل و حتی تعرفه مشترک دو و نیم برابر بیشتر از مدل است که 5 برابر هزینه پیشنهادی محاسبه می شود که بسیار کمتر از تعرفه مشترکان عادی در کشورهای پیشرفته است.

این بدان معناست که بر خلاف کشورهای اروپایی و پیشرفته که عمدتاً بر ابزار قیمت گذاری برای کاهش مصرف برق تمرکز داشتند، در ایران ابزار قیمت گذاری با شدت نسبتاً کم در این زمینه استفاده شده است و در مقابل تمرکز و تلاش اصلی این امر کاهش مصرف برق است. مصرف مشترکین با دادن پاداش و پاداش مصرف خوب. ناگفته نماند که استفاده از ابزارهای گران قیمت در کشورهایی مانند آلمان به طور غیرمستقیم در تغییر سبک زندگی شهروندان در استفاده از وسایل برقی موثر است و بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط وب سایت تخصصی warc.com، 43 درصد از خانه های آلمانی مشترکین بخش ناگزیر شده اند برای جلوگیری از افزایش قبوض برق خود از وسایل برقی هوشمند استفاده می کنند و مردم آلمان به دلیل این لوازم گران قیمت به طور فزاینده ای به سمت لوازم هوشمند می روند.

اگرچه در بخش خانگی در ایران از ترکیب گاز و برق برای تامین انرژی مورد نیاز خانه استفاده می شود، اما از این نظر مقایسه میزان برق بین بخش خانگی ایران و کشورهای توسعه یافته عددی چندان صحیح نیست، اما انتظار می رود ایران نیز روند استفاده از لوازم برقی هوشمند با راندمان مصرف بالا را مورد بازنگری قرار دهد و با اتخاذ مجموعه ای از سیاست های قیمتی، فرهنگی و زیرساختی، میزان مصرف برق در بخش خانگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.