کدام هزینه‌ها می‌تواند شامل بخشودگی مالیاتی شود؟

اقتصاددان: اخیرا گزارشی از سوی مرکز پژوهش های شورا مبنی بر هزینه های قابل قبول و معافیت های مالیات بر درآمد ناخالص منتشر شده است. این گزارش به بررسی نحوه تعیین معافیت های مالیاتی و هزینه های قابل قبول در نظام مالیاتی منطقه ای و اهمیت آنها از دیدگاه طراحی مالیات بر درآمد ناخالص می پردازد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های شورا، هزینه های قابل قبول و اعتبارات مالیاتی را می توان نوعی کسر مالیات تلقی کرد. موارد ذکر شده برای اجتناب از فشارهای مالیاتی بر فقرا، افزایش برابری در جامعه و برای اهداف خاصی مانند خیریه اعمال می شود.

هزینه ها و معافیت ها پذیرفته می شود

هزینه های مجاز آن دسته از هزینه هایی است که از درآمد ناخالص افراد برای کسب درآمد مشمول مالیات افراد کسر می شود. از جمله هزینه های پذیرفته شده در کشورهای جهان می توان به هزینه های درمان و دارو، تحصیل فرزندان، اجاره مسکن یا سود رهن، امور خیریه و مقداری حق بیمه اشاره کرد. عفو در واقع همان معافیت پایه است که بخشی از کل درآمد افراد در محاسبه مالیات لحاظ نمی شود. این معافیت ها مبالغی است که بر اساس هزینه زندگی محاسبه شده و از درآمد مشمول مالیات کسر می شود. در طراحی سیستم های مالیاتی می توان از اعتبارات مالیاتی به جای معافیت استفاده کرد. اعتبار مالیاتی مبلغی است که از بدهی مالیاتی اصلی برای رسیدن به مالیات متعلق کسر می شود.

مبالغ دیگری نیز وجود دارد که از مبدأ و یا بر اساس عملکرد مؤدی در سال های گذشته اخذ می شود و در پایان دوره مالیاتی اعتبار مالیاتی محسوب می شود که به آن مالیات تکلیفی می گویند. کسر مالیات نیز می تواند بدهی مالیاتی افراد را کاهش دهد. در واقع در بسیاری از خانواده های متعلق به پایین ترین دهک های درآمدی، بخش قابل توجهی از درآمد مردم صرف هزینه های اساسی مانند مسکن، درمان و سایر هزینه هایی می شود که خانواده ها نمی توانند از آنها اجتناب کنند. بنابراین، وضع مالیات بر هزینه های اساسی خانوار غیرمنصفانه است. در حال حاضر، بسیاری از دولت ها اجازه می دهند هزینه هایی مانند هزینه های پزشکی و اجاره خانه از درآمد ناخالص افراد قبل از مالیات کسر شود. در نتیجه این کمک هزینه ها و هزینه های قابل قبول باید محاسبه شود تا از هزینه های ضروری مالیات گرفته نشود و انصاف بیشتری در جامعه حاصل شود.

معافیت های مالیاتی در جهان

در گزارش منتشر شده توسط مرکز تحقیقات، سیستم مالیاتی در آمریکا، فرانسه، آلمان، ژاپن، استرالیا، فنلاند، کره جنوبی، نروژ و چین مورد بررسی قرار گرفت. هزینه‌های قابل قبول در برخی از این کشورها که از درآمد مشمول مالیات کسر می‌شود شامل پس‌اندازهای نگهداری شده در حساب‌های بازنشستگی، جهیزیه پرداختی به همسر سابق، حق بیمه سلامت خوداشتغالی، هزینه‌های تحصیل، سود پرداختی به وام‌های دانشجویی، پرداخت‌های خیریه، خسارت‌های ناشی از تصادف و دیگران. دزدی، هزینه های حمل و نقل، سفر کاری، غذا، هزینه مسکن، مالیات کلیسا، هزینه های مربوط به معلولیت و سایر هزینه های ضروری را ذکر می کند.

گاهی اوقات دولت برای تشویق مردم به تولید کالاهای عمومی و انجام فعالیت های عام المنفعه می تواند هزینه های این فعالیت ها را به عنوان هزینه های قابل قبول در نظر بگیرد. در این صورت، دولت با صرف نظر از مقدار کمی از درآمد مالیاتی خود، شرایط لازم را برای ایجاد زیرساخت هایی مانند مدارس بدون هزینه مستقیم دولت فراهم می کند. در ایران کمک به مراکز خصوصی مانند دانشگاه ها، هلال احمر، کمیته امداد و … هزینه قابل قبولی است. البته برای جلوگیری از پولشویی یا فرار مالیاتی لازم است فعالیت های خیریه و عام المنفعه شفاف، روشن و قابل اندازه گیری باشد و واگذاری آن به مردم از نظر اقتصادی سودمند باشد.

وضعیت فعلی مالیات در ایران

در حال حاضر بر کل درآمد افراد در ایران مالیاتی وجود ندارد و برای پایه های مالیاتی جداگانه کسرهای مختلفی در نظر گرفته شده است. بنابراین لازم است با یکسان سازی پایه های مختلف مالیاتی علاوه بر مالیات بر کل درآمد، معافیت های مالیاتی و هزینه های قابل قبول نیز در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است که لیست بلندبالایی از معافیت های مالیاتی در ایران وجود دارد که بسیاری از آنها غیرضروری هستند و باعث می شوند دولت سهم قابل توجهی از درآمدهای مالیاتی را از دست بدهد. این معافیت های غیرضروری علاوه بر کاهش درآمدهای دولت و افزایش کسری بودجه، تأثیر منفی بر کارایی اقتصادی دارد. در نتیجه، جایگزینی برخی از این استثناهای غیر ضروری ضروری است. در نظام مالیاتی فعلی کشورمان، معافیت مالیاتی حقوق سالانه مربوط به بعد خانوار نیست و برای همه مودیان یکسان در نظر گرفته می شود.

این مشکل باعث می شود خانواده هایی با کل درآمد یکسان و دو یا چند نفر شاغل از دو یا چند معافیت استفاده کنند اما خانواده هایی که یک کارگر دارند از یک معافیت استفاده کنند و مالیات بیشتری بپردازند. یکی از معیارهای مناسب برای محاسبه اعتبار مالیاتی تعداد اعضای خانواده است. هر چه تعداد اعضای خانواده بیشتر باشد، البته هزینه های لازم برای خانواده بیشتر می شود. همچنین هزینه های سنگین درمانی یا حوادثی مانند آتش سوزی و زلزله می تواند توانایی افراد را در پرداخت مالیات کاهش دهد. در نتیجه لازم است هزینه های مربوط به درمان بیماری ها یا خسارات ناشی از حوادث از درآمد مشمول مالیات افراد کسر شود.